ترابعلی لکهنویترابعلی لکهنوی، عالم و مؤلف هندی سده سیزدهم است. ۱ - مشخصاتنام کاملش ابوالبرکات رکن الدین محمدترابعلی بن شجاعت علی دهلوی امروهوی است. در ۱۲۱۳ در لکهنو به دنیا آمد و نسبش گویا به زبیر، عمه زاده و صحابی رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله وسلم، می رسد. [۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۷، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۲]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۵، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
ادبیات عرب را نزد مخدوم حسینی لکهنوی، بعضی رسایل منطق و کلام را نزد شیخ مظهر علی تاجر و بقیه کتب درسی را نزد اسماعیل مرادآبادی و ظهوراللّه انصاری فرا گرفت [۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۷، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۴]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۵، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
و در سفر به حجاز نیز علم حدیث را از عبداللّه سراج مکی آموخت و بعدها استاد معقول و منقول شد.
پس از بازگشت به هند به تدریس پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد. ۲ - درگذشتوی در ۱۲۸۱ وفات یافت. [۵]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۷، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۶]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۵، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
۳ - تالیفاتآثار فارسی لکهنوی عبارت است از: درک المآرب، در مسائل فقهی [۷]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۴، ص۲۳۲۰ـ۲۳۲۱، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
تدقیقات الراسخات فی شرح تحقیقات الشامخات، در رد وهابیان که شرح و متن هر دو از خود اوست [۸]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۲، ص۱۰۶۱ـ ۱۰۶۲، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
توضیح اشعار مطوّل تفتازانی [۹]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۱۳، ص۲۴۴۲، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
رساله در حرمت افیون و حقّه [۱۰]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۱، ص۳۹۴، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
شرح قصیده برده [۱۱]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۶، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
اعراب قرآن. [۱۲]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۱، ص۱۴۴، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
از دیگر آثار او می‌توان به اینها اشاره کرد: حاشیه بر تعلیقة غلام یحیی بر شرح میرزاهد بر رسالة تصور و تصدیق قطب الدین رازی و تکملة تعلیقة مزبور؛ تعلیقه بر شرح حسن لکهنوی و حمداللّه و قاضی مبارک، شارحان ملاصدرا، بر سلَّم العلوم [۱۳]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۵ـ۳۶، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
شرح بر شرح قاضی مبارک بر سلّم العلوم [۱۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۷، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
۳.۱ - حاشیه بر شرح الهدایة ملاصدراحاشیه بر شرح الهدایة ملاصدرا [۱۵]
رحمان علی، تذکرة علمای هند، ج۱، ص۳۶، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
[۱۶]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۸، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
که آن را در ۱۲۵۳ در سندیله هنگام تدریس شرح الهدایة برای امیری به نام شوکت علی نوشته و شوکة الحواشی نامیده است (چاپ لکهنو، ۱۲۵۸).
لکهنوی در این کتاب از ملاصدرا و میرداماد با حرمت فراوان یاد کرده و در تحشیه آن از دیگر آثار ملاصدرا، مانند اسفار و حاشیه شفا بهره برده است. او در این حاشیه مناقشات حاشیه نویسان هندی بر شرح الهدایة ملاصدرا را مطرح کرده است. این اثر هر چند به عربی است، در آن بارها برای توضیح واژه‌ها و اصطلاحات از کلمات فارسی استفاده شده است. این کتاب در ۱۲۵۸ در لکهنو با تصحیح مؤلف و با دو تقریظ از یک عالم شیعی و یک عالم سنّی ، با چاپ سنگی ، منتشر شده است. از شاگردان ترابعلی، شیخ معین الدین کروی، سیدحیدر علی رضویِ شیعی و کمال الدین موهانیِ شیعی بوده‌اند که هر کدام حاشیه ای بر شرح الهدایة ملاصدرا نوشته اند. [۱۷]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۷، ص۱۰۸، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۱۸]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۱۲۹ـ۱۳۰، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹.
[۱۹]
مرتضی حسین صدرالافاضل، مطلع انوار: احوال دانشوران شیعة پاکستان و هند، ج۱، ص۴۶۳ـ۴۶۴، ترجمه محمد هاشم، مشهد ۱۳۷۴ ش.
۴ - فهرست منابع(۱) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹. (۲) رحمان علی، تذکرة علمای هند، لکهنو ۱۳۳۲/۱۹۱۳. (۳) مرتضی حسین صدرالافاضل، مطلع انوار: احوال دانشوران شیعة پاکستان و هند، ترجمه محمد هاشم، مشهد ۱۳۷۴ ش. (۴) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش. ۵ - پانویس
۶ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ترابعلی لکهنوی»، شماره۳۴۰۶. |